17 november 2023
Machteloosheid drijft artsen tot ‘medische gaslighting’; Bron https://www.doq.nl/page/1
..Machteloosheid drijft artsen tot ‘medische gaslighting’
Geen arts staat ’s morgens op met het voornemen om klachten van patiënten wat weg te wuiven. En toch ervaren patiënten soms ‘medische gaslighting’ bij een consult. Marlies van Hemert van de stichting Begrepen Klachten heeft begrip voor zowel arts als patiënt. “Zeg gewoon eens dat je het niet weet.”Bij gaslighting laat een manipulator iemand twijfelen aan het eigen gezonde verstand. Het woord komt van het toneelstuk ‘Gaslight’ waarin een man de gaslampen lager draaide en het zo speelde dat zijn vrouw ging denken dat ze last had van haar ogen of haar verstandelijke vermogens.
De uitdrukking ‘medische gaslighting’ popt op in discussies onder ontevreden patiënten, maar hier en daar ook in de medische wereld zelf. “Ja, ik ken de term”, zegt Marlies van Hemert van de stichting Begrepen Klachten. “Al gebruik ik die zelf niet omdat ik die iets te veel vind klinken alsof artsen bewust manipuleren. In mijn definitie gaat het om het fenomeen dat artsen je niet serieus nemen, dat artsen je klachten negeren, bagatelliseren en psychologiseren.”
“Artsen zijn ook bang voor overdiagnostiek en overbehandeling”
Evidence based
Van Hemert spreekt vanuit kennis en ervaring. Ze is sinds haar jeugd patiënt én ze is arts, hoewel vanwege haar gezondheidsklachten niet meer praktiserend. Nu helpt ze met haar stichting patiënten die vastlopen in de zorg.
Medische gaslighting ligt volgens haar op de loer als een diagnose uitblijft. “Artsen geloven in de geneeskunde, in een aanpak die evidence-based is”, legt ze uit. “Soms vinden ze bij klachten als buikpijn en vermoeidheid geen oorzaak. Ze denken dat er dan wel iets psychologisch aan de hand is. Dat leren artsen ook op de opleiding. Je kunt niet aan alle richtlijnen gaan twijfelen. Artsen zijn ook bang voor overdiagnostiek en overbehandeling wat extra kosten of risico op bijwerkingen kan geven. Ik weet natuurlijk ook dat je niet eindeloos blijft onderzoeken, al zie ik nu dat de handdoek te snel in de ring wordt gegooid.”
“Eigenlijk hebben we een huisarts-plus nodig, in het ziekenhuis”
Machteloosheid
Van Hemert signaleert dat artsen zich machteloos voelen omdat ze niet kunnen helpen. “De machteloosheid triggert iets, als een soort coping mechanisme leggen ze de klachten terug bij de patiënt. Het zal wel psychisch zijn, is dan hun conclusie. Ook specialisten wimpelen een patiënt onbewust af. Specialisten zijn tegenwoordig steeds gespecialiseerder. Zij doen op hun gebied hun onderzoeken. Leveren die niets op dan gaat de patiënt gewoon weer terug naar de huisarts.”
Een idee voor betere zorg heeft Van Hemert wel. “Eigenlijk hebben we een huisarts-plus nodig, in het ziekenhuis. Iemand met specifieke kennis van onbegrepen klachten die inzet op goed onderzoek en op zoek gaat naar een passende behandeling en alles goed kan uitleggen.”
“Zeg gewoon eens dat je het niet weet als er geen diagnose komt”
Tijd voor uitleg
Hoe kunnen artsen er nu voor waken dat ze aan medische gaslighting doen? Door een heel bewuste omgang met patiënten, weet Van Hemert uit ervaring. “Het gaat om drie dingen: erkenning, nieuwsgierigheid en bescheidenheid. Neem voldoende tijd voor uitleg. Laat gewoon zien dat je wil helpen. En let erop dat je niet te veel gaat geruststellen bij onbegrepen klachten. Artsen willen nog weleens iets zeggen als: ‘Ik heb goed nieuws, het bloedonderzoek laat niks geks zien.’ Daar heeft een patiënt die áltijd moe is heel weinig aan. Die wil gewoon van de klacht af.
Bescheidenheid helpt ook. Zeg gewoon eens dat je het niet weet als er geen diagnose komt. Maar zeg er dan ook bij dat je het heel vervelend vindt dat iemand elke dag klachten heeft. Vanuit de juiste insteek met goed onderzoek ontstaat vertrouwen. Als dat er is, is er ook geen probleem om bijvoorbeeld psychosociale factoren te bespreken.”
Lastig
Van Hemert begrijpt niet zo goed dat patienten die maar terug blijven komen het stempel lastig krijgen. “Ik zeg dan tegen artsen ‘doe alsof het je eigen dochter is, dan vind je het ook niet acceptabel als die zich de hele dag beroerd voelt’. Heel bijzonder is dat ik ook contact heb met artsen zelf, met ziektebeelden als Long Covid. Die zijn nu zelf op zoek naar diagnose en behandeling en merken hoe er onnodig wordt gepsychologiseerd. We hebben sinds een jaar een online groep van ongeveer 45 artsen met klachten die graag van zich laat horen.”..