De rickettsia (1) veroorzaken bij mensen een groot aantal ziekten, Rickettsiosen, waaronder vlektyfus, Rocky Mountain spotted fever (2), de Ziekte van Brill-Zinsser(3), dit is een opflakkering van vlektyfus, Fievre boutonneuse en Q-koorts. Ziekten uit het bacteriegeslacht Rickettsia worden overgebracht door geleedpotigen, zoals luizen, mijten, teken en vlooien.
Deze groep intracellulaire parasieten kunnen verschillende ziekten veroorzaken.
Rickettsia zijn micro-organismen met bacterie- en virus-eigenschappen.
Volgens onderzoek van het RIVM:
“Rickettsiae(4) zijn obligaat intracellulaire bacteriën. De taxonomische structuur van de orde rickettsiaceae is complex. Met “rickettsiosen” wordt hier bedoeld infecties met bacteriën uit het genus rickettsia. Verwante bacteriën zijn onder andere Coxiella burnetti (de verwekker van Q koorts) en Bartonella henselae ( de veroorzaker van kattenkrabziekte). Het genus rickettsia wordt verder onderverdeeld in antigene groepen, te weten de typhus groep (met o.a. R. prowazekii, R. typhi), de spotted fever groep (R. ricketssii, R. conorii) en de scrub typhus groep (Orienta tsutsugamushi).
De conclusie is dat op dit moment er geen kiemsurveillance bestaat voor rickettsia mede door de onwetendheid van het voorkomen van de bacterie in Nederland. Recentelijk is in de ons omringende landen aangetoond dat daar in teken en vlooien verschillende rickettsia species zijn aangetoond en er zijn aanwijzingen (serologisch maar ook PCR geconformeerd) voor infectie bij de mens. Hierdoor is het wenselijk om voor deze bacterie een kiemsurveillance op te zetten om een beeld te krijgen van de prevalentie van rickettsiose en de betrokken species in Nederland.”
Vormen van Rickettsia ziekten
Bekend is vooral de door Rickettsia prowazeki veroorzaakte en door luizen en mogelijk ook vleermuizen overgebrachte epidemische vlektyfus(5) . Een op deze vlektyfus lijkende aandoening is de door Rickettsia pyphi veroorzaakte en door vlooien overgebrachte endemische(streekgebonden) vlektyfus.
De door teken overgebrachte rickettsiosen worden ook wel tekenkoorts genoemd. De ernstigste vertegenwoordiger uit deze groep is de door R. rickettsii veroorzaakte Rocky Mountain spotted fever(6). Minder ernstig is de door R. connori veroorzaakte fièvre boutonneuse. Van de door mijten overgebrachte rickettsiosen geldt scrubtyfus als belangrijkste vertegenwoordiger. Een zelden via geleedpotigen overgebrachte rickettsiose is de door Coxiella burneti veroorzaakte Q-koorts.
1. Rocky Mountain Spotted Fever (Rotsachtige Berg gevlekte koortsbesmetting)
De Rickettsia ricketsii wordt overgebracht door teken, mijten vlooien en luizen. De Rocky Mountain Spotted fever komt klaarblijkelijk voornamelijk voor in de VS maar onbekend is in hoeverre het ook in andere gebieden kan voorkomen.
Bij mensen is besmetting door een teek aangetoond nadat deze 6 uur had vastgezeten.
Symptomen
Koorts, huiduitslag en gevoel van ziekte (= malaise), spierpijn, vlekkerige huiduitslag over het hele lichaam, en vermindering of verlies van het bewustzijn. vermoeidheid, aantasting van het centraal zenuwstelsel (blindheid en doofheid zijn genoemd), hoofdpijn achter de oogholte en in de slapen die verergerd in liggende houding of bij mentale inspanning, spierpijn, gewrichtspijn, evenwichtstoornis, gezichtsstoornis, syndroom van Raynaud(aandoening van de handen en voeten waarbij de kleine slagaders door kou of sterke emoties zeer sterk samentrekken, waardoor de bloedstroom wordt beperkt.), misselijkheid, telkens terugkerende zere keel, geheugen- en concentratiestoornissen, pijn op de borstkas, hartkloppingen, zweten, koude koorts, blauwe plekken, maag en darmklachten, verlies van darm-blaascontrole, psychische en neurologische ontregeling. (bron: dr. Cecile Jadin, Zuid-Afrika).
Behandeling
Direct behandelen met antibiotica is belangrijk, onbehandeld is de ziekte erg gevaarlijk.
Rickettsia felis in vlooien.
Rickettsia felis hoort tot de spotted fever veroorzakende groep van de Rickettsia bacterie. Spotted fever, is vlekkerige huiduitslag gepaard gaande met koortsen behoort tot de zg. Rickettsiosen. De ziekteverwekkende rol van deze intracellulaire proteobacterie in mensen is beschreven in patiënten in de USA, Mexico, Duitsland, Brazilie en Frankrijk. Rickettsia.felis is wijd verspreid en wordt in verband gebracht met bloedzuigende geleedpotigen. In verschillende landen is hij in vlooien aangetroffen.
Om nieuwe informatie te verkrijgen over R.felis en meer te weten te komen over de mogelijke vectoren en plaatsen waar deze snel groeiende ziekteverwekker zich ophoudt zijn in Frankrijk 550 vlooien verzameld bij 82 honden en 91 katten in 7 verschillende regio’s van dat land: Bordeaux, Toulouse, Cosnes-Cours sur Loire, Dijon, Moulins, Limoges and Aix- en- Provence.
De vlooien werden verkregen door het kammen van de vachten van de huisdieren. Ze werden geregistreerd en bewaard op -20 graden. De monsters werden op droog ijs verstuurd naar het Entomologisch Laboratorium van het Tropeninstituut te Munchen. De soorten werden geïdentificeerd d.m.v. lichtmicroscopie volgens de determinatiemethode van Hopkins en Rothschild. (voor uitgebreid onderzoeksprotocol zie bijgaande link)
Er werden 5 soorten vlooien vastgesteld.
Uit het onderzoek kwam nieuwe informatie over de verspreiding van R.felis en de vele bacteriedragende vlooien in uiteenlopende Franse gebieden. Van de besmette vlooien was 88% kattenvlooien. Vooral in Bordeaux en Toulouse werden besmette hondenvlooien gevonden. Uit dit onderzoek zouden we kunnen concluderen dat deze 2 soorten vlooien de vectoren zijn waardoor mensen besmet raken met Rickettsia felis, en dus rickettsiosis krijgen.
http://www.cdc.gov/eid/content/14/4/pdfs/07-1103.pdf
2. Fièvre boutonneuse
De Franse naam van deze ‘teken tyfus’ wijst op het voorkomen in (Zuid-) Frankrijk. Het risicogebied is echter veel groter langs de Middellandse Zee, met name in Frankrijk en Spanje, Israël en andere landen in het Midden-Oosten, Afrika (incl. Zuid Afrika), en in lndia (bergregio). De tekenbeet is herkenbaar aan een zwarte zwerende plek Ook bij deze tekenziekte ontstaan rode vlekjes op de huid.
De ziekte wordt veroorzaakt door Rickettsia connorii. De ziekte en de verwekker worden verondersteld in Nederland niet voor te komen.
Fièvre Boutonneuse, veroorzaakt door teken zou vooral voorkomen in landen rondom het Middellandse zeegebied. Deze teek komt voor in de tropen en subtropen en in Nederland waarschijnlijk dus niet. Maar men kan wel de ziekte na een vakantie rond de Middellandse zee hier mee naar toe nemen. Hij kan echter alleen binnenshuis, in verwarmde kamers, overleven.
Symptomen
Na de tekenbeet ontstaat na enkele dagen een zweertje met een zwart korstje en een rode verkleuring van de huid. Vaak zijn ook de lymfeklieren gezwollen. Meestal raken daarbij kleinere bloedvaten ontstoken, die dan kunnen verstoppen en/of inwendige bloedinkjes veroorzaken.
Hoofd, spier en gewrichtspijnen treden op, vaak gepaard met bloeddrukverlaging en soms met neurologische afwijkingen en verstoring van de nierfunctie. Na 5 tot 7 dagen ontstaan er koude rillingen en koorts. De koorts houdt enkele dagen tot 2 weken aan. Na ongeveer 5 dagen ontstaan er rode plekjes over het hele lichaam. Meestal begint dit bij de handpalmen en voetzolen. Voor herstel wordt een antibiotica-kuur voorgeschreven. Een vaccin is niet beschikbaar.
Mogelijke behandeling:
Antibiotica (chlooramfenicol, tetracycline en doxycycline, zie eindnoot onder aan de pagina, i)
3. Tick-borne lymphadenopathy
Ook wel genoemd: DEBONEL Dermacentor-borne necrosis- erythemalymphadenopathy of TIBOLA Tick-BOrne LymphAdenitis(8)
In 1997 werd de ziekte al voor het eerst beschreven en draagt de namen DEBONEL, Tobola of Spotless ricketsiosis(9). De ziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Rickettsia slovaca en wordt, voor zover bekend, overgebracht door Dermacentor teken.
De ziekte komt vooral voor in Hongarije en verder in Frankrijk, Spanje, Oostenrijk, Slowakije, Tsjechië, Kroatië, Bulgarije en Roemenië.
Symptomen
Het eerste verschijnsel is meestal een pukkeltje dat gaat zweren en na enkele dagen gelig vocht afscheidt waardoor korsten worden gevormd. Meestal gaat dit gepaard met vergrote lymfeklieren in de hals. Vaak blijft er ook een kale plek achter op de behaarde huid.
De klachten ontstaan 1 tot 55 (gemiddeld 9) dagen na de beet. De verschijnselen kunnen maanden aanhouden. De ziekte wordt behandeld met antibiotica. (bron: http://www.saag.nl )
Microbiologische diagnostiek
Een beperkt aantal microbiologische laboratoria in Nederland voert indirecte immunofluorescentie voor rickettsiae van de tyfusgroep uit (waaronder het Erasmus MC, Afdeling Virologie, Rotterdam).
Het belangrijkste referentielaboratorium voor Europa is:
Unité des Rickettsies, IFR 48, CNRS UMR 6020, Faculté de Médecine, Université de la Mediterranée, 27 Blvd. Jean Moulin, 13385 Marseille Cedex 5, Frankrijk, Tel. 33 491 385517, Fax. 33 491 387772, e-mail: rf.srm-vinu.enicedem@tluoar.reidid
Eindnoten
1.
http://www.kcom.edu/faculty/chamberlain ... ETT.HTM#ri
2.
http://pathmicro.med.sc.edu/mayer/ricketsia.htm
3.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Ziekte_van_Brill-Zinsser
4.
http://rivm.openrepository.com/rivm/bit ... 031001.pdf
5.
http://www.rivm.nl/cib/infectieziekten/ ... otocol.jsp
6.
http://www.emedicine.com/EMERG/topic510.htm
7.
http://www.rivm.nl/infectieziektenbulle ... oorts.html
8.
http://rivm.openrepository.com/rivm/bit ... 200002.pdf
9.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entre ... xed=google
Bron: Tekenbeetziektenlees meer
